Ιστορίες για ποδήλατα, βακελίτες και λαμπτήρες

Πώς η κοινωνία κατευθύνει τις κοινωνικές εξελίξεις, και το αντίστροφο
Wiebe E. Bijker
μετάφραση: Παναγιώτης Σταυρόπουλος
Κλειδάριθμος, 2010

Το πρωτότυπο αυτό βιβλίο παρουσιάζει το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίστηκαν τρεις τεχνολογικές καινοτομίες:
- Το ποδήλατο
- Το πρώτο συνθετικό πλαστικό
- Και οι λαμπτήρες φθορισμού
Και τι το ιδιαίτερο έχουν αυτές οι "εφευρέσεις;" μπορεί να αναρωτηθεί ο αναγνώστης. Γιατί να γίνουν αντικείμενο ενός βιβλίου; Η απάντηση είναι απλή. Οι τρεις αυτές τεχνολογικές καινοτομίες είναι αντιπροσωπευτικές και δείχνουν ξεκάθαρα πώς η τεχνολογία επηρεάζεται από την κοινωνική πραγματικότητα, και φυσικά πόσο πολύ την επηρεάζει.
Παρουσιάζονται έτσι τρεις εφευρέσεις με φόντο την κοινωνική πραγματικότητα που τις δημιούργησε και μέσα από την έξυπνη ανάλυση του Bijker βγαίνουν στην επιφάνεια ενδιαφέρουσες πτυχές των κοινωνικών αντιλήψεων και της κουλτούρας της εκάστοτε ιστορικής συγκυρίας.
Το βιβλίο είναι γραμμένο με ζωντάνια και απλό λόγο που θα συναρπάσουν τον αναγνώστη.
Διαβάζοντας το "Ιστορίες για Ποδήλατα, Βακελίτες και Λαμπτήρες" ο αναγνώστης θα βρει απαντήσεις στα ακόλουθα -καθώς και σε πολλά άλλα- ενδιαφέροντα ερωτήματα:
Πώς επηρεάστηκε το σχήμα του ποδηλάτου από τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και ποιο ρόλο διαδραμάτισαν οι "νεαροί εύποροι και τολμηροί άντρες" στη διάδοση της νέας εφεύρεσης.
Πόσο καθοριστικός ήταν ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος στην κατασκευή του πρώτου συνθετικού πλαστικού;Ποιες συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ ανταγωνιστικών εταιρειών επηρέασαν το τελικό σχήμα των λαμπτήρων;... 

Τα γρανάζια του χρόνου

Τα ρολόγια και η δημιουργία του σύχρονου κόσμου
David S. Landes
μετάφραση: Λύο Καλοβυρνάς
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2012
Στα "Γρανάζια του χρόνου" επιχειρείται μια πρώτη απόπειρα να καταγραφεί η γενική ιστορία της μέτρησης του χρόνου και η (θετική ή αρνητική) συμβολή της σε ό,τι αποκαλούμε σύγχρονο πολιτισμό. Κατά τον Λάντες, η εφεύρεση του μηχανικού ρολογιού στη μεσαιωνική Ευρώπη ήταν μία από τις σημαντικότερες εφευρέσεις στην ιστορία της ανθρωπότητας - όχι στην ίδια κατηγορία με τη φωτιά και τον τροχό, αλλά συγκρίσιμη με την τυπογραφία, όσον αφορά τις επαναστατικές επιπτώσεις που είχε στις πολιτισμικές αξίες, τις τεχνολογικές αλλαγές, την οργάνωση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, αλλά και τη διαμόρφωση της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Το βιβλίο διαιρείται σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος θέτει το ερώτημα πώς και γιατί μια τόσο γόνιμη εφεύρεση εμφανίστηκε στην Ευρώπη και παρέμεινε ευρωπαϊκό μονοπώλιο για περίπου πεντακόσια χρόνια. Πρόκειται δηλαδή για μελέτη σε επίπεδο πολιτισμικής ιστορίας, για τις συγκριτικές αξίες και τις επιπτώσεις τους στην κοινωνική δράση. Το δεύτερο μέρος είναι μια μελέτη της ιστορίας της επιστήμης και της τεχνικής. Δείχνει πώς φτάσαμε από τους στοιχειώδεις μηχανισμούς που μετρούσαν τον χρόνο κατά προσέγγιση σε όργανα υψηλής ακρίβειας και παρουσιάζει την ιστορία της βελτίωσης του ρολογιού ως οργάνου. Το τρίτο μέρος -το εκτενέστερο- ασχολείται με τους ανθρώπους που έφτιαξαν φορητά ή σταθερά ρολόγια, καθώς και με τον τρόπο που τα έφτιαξαν. Πρόκειται για μια μελέτη οικονομικής ιστορίας, το ιστορικό της εξέλιξης των τεχνικών κατασκευής και των μεθόδων παραγωγής. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, η έρευνα τον οδήγησε σε "απρόσμενες ατραπούς και κατευθύνσεις: σε θέματα όπως η θρησκεία και η λαογραφία, τα μαθηματικά και η μηχανική, η αστρονομία και η ναυσιπλοΐα, αλλά και σε πολύ διαφορετικούς τόπους, όπως στην αυλή του Μεγάλου Χάνου και του αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στα αστεροσκοπεία της αναγεννησιακής Ευρώπης πριν από την ανακάλυψη των τηλεσκοπίων, στους κύκλους των λογίων του Παλαιού Καθεστώτος, στη φονική ρότα των γαλιονιών της Μανίλας, στις εκκωφαντικά σιωπηλές διαμάχες περί χρονομέτρησης στα παρατηρητήρια του Κιού, της Γενεύης και του Νεσατέλ, από τα ασφυκτικά γεμάτα και ακατάστατα εργαστήρια των cabinotiers της Γενεύης και το κατάστημα ενός τεχνίτη στο ορεινό Νεσατέλ μέχρι τα κτίρια των εργοστασίων με τα αμέτρητα παράθυρα στο Ουώλθαμ της Μασσαχουσέττης και στο Έλτζιν του Ιλλινόι, και τις άθλιες φάμπρικες κατασκευής ρολογιών της Νοτιοανατολικής Ασίας". 

Η θαυμαστή εποχή της νέας τεχνολογίας

Εργασία, πρόοδος και ευημερία στα χρόνια των έξυπνων τεχνολογιών

Erik Brynjolfsson, Andrew McAfee
μετάφραση: Γιώργος Ναθαναήλ

Κριτική, 2016
Οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν αλλάξει το τοπίο της επιστήμης, της οικονομίας και της κοινωνίας. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου περιγράφονται τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της δεύτερης εποχής των μηχανών. Πολλά παραδείγματα της πρόσφατης τεχνολογικής προόδου αποκαλύπτουν γιατί πρέπει να είμαστε βέβαιοι ότι στο μέλλον η κλίμακα και ο ρυθμός της καινοτομίας στους υπολογιστές, τη ρομποτική και τις άλλες ψηφιακές τεχνολογίες δεν μπορεί παρά να επιταχυνθεί.
Στο δεύτερο μέρος, οι συγγραφείς διερευνούν την αφθονία και την ανισότητα
-τις δυο οικονομικές συνέπειες αυτής της προόδου- και, στο τρίτο μέρος, εξετάζουν ποιες παρεμβάσεις είναι κατάλληλες και αποτελεσματικές γι' αυτή τη νέα εποχή που διανύουμε. Ένα βιβλίο που συνεισφέρει σε μία από τις πιο καίριες συζητήσεις της εποχής μας: καινοτομία, επιχειρηματικότητα, αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Και ταυτόχρονα έρχεται ως γόνιμη υπενθύμιση της ανθρωπιάς που δεν θέλουμε να χάσουμε.


"Βιώσαμε μερικές εμπειρίες από το μέλλον στο σημερινό απίστευτο περιβάλλον της ψηφιακής καινοτομίας. Πήγαμε βόλτα με ένα αυτοκίνητο χωρίς οδηγό, είδαμε έναν υπολογιστή να νικά ομάδες φοιτητών από το Χάρβαρντ και το MIT στο παιχνίδι Jeopardy!, εκπαιδεύσαμε ένα βιομηχανικό ρομπότ πιάνοντας τον καρπό του και καθοδηγώντας το σε μια σειρά βημάτων, περιεργαστήκαμε ένα υπέροχο μεταλλικό κύπελλο φτιαγμένο σε τρισδιάστατο εκτυπωτή και είχαμε αμέτρητες άλλες συναρπαστικές απροσδόκητες επαφές με την τεχνολογία", ομολογούν οι ίδιοι οι συγγραφείς.

Το τεχνικό σύστημα

Ζακ Ελλύλ
μετάφραση: Γιάννης Δ. Ιωαννίδης

Αλήστου Μνήμης, 2013

Είναι αδύνατον να καταλάβουμε τη σύγχρονη κοινωνία αν δεν γνωρίζουμε με σαφήνεια τον παράγοντα που κατά κύριο λόγο την καθορίζει, δηλαδή την Τεχνική. Η Τεχνική είναι πολύ ευρύτερη από την τεχνολογία: συνιστά το σύνολο των μέσων και των μεθόδων που επινοούνται και επιλέγονται ορθολογιστικά σε κάθε τομέα της ζωής, με αποκλειστικό κριτήριο την αποτελεσματικότητα σε κάθε δεδομένη στιγμή. Οφείλουμε αυτόν τον απλό και διαυγή ορισμό στον Ζακ Ελλύλ (1912-1994), ο οποίος υπήρξε ένας από τους πρώτους (1935) που αντιλήφθηκε τη βαρύτητα του τεχνικού φαινομένου στην κοινωνία μας και οπωσδήποτε ο πρώτος (1954) που περιέγραψε την Τεχνική και τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της: αυτονομία, ενότητα, καθολικότητα, ολοποίηση, αυτομεγέθυνση, αυτοματισμός και αέναη πρόοδος, μεταξύ άλλων.

Στο "Τεχνικό Σύστημα" (1977), ξεκινώντας από έναν ευρύτατο διάλογο με μια πληθώρα σημαντικών στοχαστών -από τον Μάμφορντ, τον Μπωντριγιάρ και τον Λεφέβρ έως τον Αρόν, τον Μακλούαν και τον Ντεμπόρ-, ο Ελλύλ καταδεικνύει διεξοδικά ότι σήμερα η Τεχνική έχει αναπτυχθεί όχι μόνο ποσοτικά αλλά και ποιοτικά. Δεν αποτελεί απλώς τον καθοριστικό παράγοντα της σύγχρονης κοινωνίας. Η Τεχνική, κυρίως μέσω της διασύνδεσης όλων των επιμέρους τεχνικών παραγόντων που επέτρεψε η πληροφορική, έχει μετασχηματιστεί σε Σύστημα. Οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης για τον άνθρωπο είναι πολυάριθμες και ζωτικής σημασίας.

Άραγε, μέσα από την ανατομία του Τεχνικού Συστήματος, ο Ζακ Ελλύλ "προέβλεψε σχεδόν τα πάντα", όπως θεωρεί ο μελετητής του, Ζαν-Λυκ Πορκέ; Πιστεύουμε πως η μελέτη του παρόντος βιβλίου θα βοηθήσει σημαντικά τον αναγνώστη να δώσει τη δική του απάντηση σε αυτό το ενδιαφέρον ερώτημα.